VAD-jaarverslag 2018

20/06/2019

2018 was een goed gevuld werkjaar. We halen in dit jaarverslag kort een aantal zaken aan zodat je zicht krijgt op de VAD-werking. Het is geen volledige opsomming van alle activiteiten. Wie meer wil weten over een bepaald item, verwijzen we graag door naar het gerelateerde artikel. Op die manier stel je je eigen lezing van het jaarverslag samen!

VAD, koepelorganisatie en Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs

VAD overkoepelt het merendeel van de Vlaamse organisaties die werken rond alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gamen en gokken. Dankzij de representativiteit van haar leden is VAD in Vlaanderen het knooppunt van expertise op het terrein en het aanspreekpunt voor alles wat te maken heeft met deze thematiek. VAD telde het afgelopen jaar 77 leden met een specifieke werking in of interesse voor de alcohol- en drugthematiek.

Vanuit een gezondheids- en welzijnsperspectief wil VAD de Vlaamse bevolking in het algemeen en intermediairs in het bijzonder deskundiger maken in het omgaan met alcohol en andere drugs. Gegevensverzameling, informatieverstrekking, methodiekontwikkeling, consult & advies en vorming voor de ondersteuning van de implementatie, vormen de hoekstenen van de werking als expertisecentrum. Lees meer over de werking van VAD.

De DrugLijn is de publieksservice van VAD voor alle vragen over alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gamen en gokken. Iedereen kan er terecht met informatievragen over drugs zelf, maar ook voor een eerste advies bij problemen, met vragen over hulpverlening en preventie, documentatiemateriaal enzovoort. De DrugLijn ging op 24 april 1994 van start als een telefonische informatiedienst. Ondertussen verloopt meer dan de helft van de contacten (52%) online via mail, Skype of chat. Het jaarverslag van 2018 van De DrugLijn is een jubileumeditie want de lijn bestaat 25 jaar! Uit de cijfers blijkt dat het aantal vragen aan De DrugLijn verder piekt. Hoewel de meeste vragen nog steeds over cannabis gaan, zet alcohol zijn inhaalbeweging verder. Meer resultaten en conclusies lees je in het artikel over De DrugLijn.

Activiteiten 2018

De activiteiten 2018 passen in een ruimer werkplan die in een beheersovereenkomst 2016-2020 werd afgesloten met de Vlaamse overheid. In deze beheersovereenkomst werden onze opdrachten rond alcohol en drugs uitgebreid met psychoactieve medicatie en andere verslavingen (waaronder gokken en gamen).

Daarnaast werden ook een aantal projecten via andere financieringskanalen (federaal, Europees) ontwikkeld. Deze worden zoveel mogelijk in de globale VAD-werking geïntegreerd.

Tijdens het WK voetbal in 2018 zagen we het aantal nieuwe gokkers enorm toenemen en problematisch gokken komt meer en meer aan bod in de zorg. We beschikken over weinig cijfers die de ernstgraad van deze problematiek in kaart brengen, maar het is een evolutie waarop we inspelen met sensibilisering en informeren van de Vlaamse bevolking.

Marijs Geirnaert, directeur VAD

Wedden op het WK: altijd prijs?!

Tijdens grote sportevenementen piekt de reclame voor sportweddenschappen. Het WK voetbal in 2018 was daarbij een absolute uitschieter met enorme pieken in de omzetcijfers. Het aantal nieuwe registraties op gokwebsites was ruim verviervoudigd. Sportweddenschappen zijn naast een plezierig tijdverdrijf, ook een vorm van kansspelen die kunnen leiden tot problematisch gokken. Vooral jonge mannen lopen risico. VAD lanceerde daarom samen met De DrugLijn de preventiecampagne ‘Altijd prijs’. We konden hiervoor enkele voetbalexperts, Frank Raes, Peter Vandenbempt en Tom Boudeweel strikken.

Wat je moet weten over gamen

Aan de reeks 'wat je moet weten over... ' werd -naast die over alcohol en over cannabis- een derde toegevoegd: een over gamen. Deze brochures zijn op maat van personen voor wie de informatie best zo eenvoudig mogelijk gebracht wordt (mensen met een beperking, anders lerenden, mensen met beperkte kennis van het Nederlands,...). Lees meer over de brochures voor personen die verbaal minder sterk zijn.

Jongeren drinken later alcohol, maar alcohol blijft de meest gebruikte drug

Met de jaarlijkse leerlingenbevraging houdt VAD al twee decennia lang de vinger aan de pols wat betreft het gebruik van alcohol, tabak, medicatie en illegale drugs en het gok- en gamegedrag bij leerlingen uit het secundair onderwijs (ASO, BSO en TSO). In het schooljaar 2016-2017 namen in totaal 29.958 leerlingen uit 63 verschillende scholen deel aan de bevraging. De onderzoeksresultaten brengen enkele nieuwe trends aan het licht. Zo wordt het eerste gebruik van alcohol en cannabis uitgesteld, maar het lijkt erop dat het gebruik zich vervolgens excessiever voordoet. Meer resultaten vind je hier.

Samen op stap - Over alcohol en uitgaan in het kader van de 100 dagen

‘Samen op stap’ laat jongeren op een luchtige en laagdrempelige manier nadenken over manieren om verantwoordelijk om te gaan met alcoholgebruik tijdens de 100 dagen of Chrysostomos, en op andere uitgaansactiviteiten. Hoe kunnen ze de mogelijke negatieve gevolgen van alcohol inperken? En hoe kunnen ze zorg dragen voor elkaar tijdens het uitgaan? Ontdek het lesmateriaal.

Studenten en middelengebruik: meesten hebben het onder controle, maar grote groep ook niet

Er wordt vaak gedacht dat er onder studenten veel problemen zijn met alcohol, cannabis, tabak en stimulerende medicatie. Maar klopt dat wel? VAD houdt de vinger aan de pols met ‘In hogere sferen?’, een vierjaarlijkse bevraging onder Nederlandstalige studenten van alle hogeronderwijsinstellingen in Vlaanderen en Brussel. Uit de meest recente bevraging kunnen we concluderen dat er wel degelijk problemen met middelengebruik zijn, maar dat we die niet mogen veralgemenen. De meeste studenten gaan doorgaans verstandig met middelen om. Lees meer conclusies.

Middelengebruik in Vlaanderen vandaag

De factsheets van VAD belichten jaarlijks de meest recente cijfers over middelengebruik, gokken en gamen. In 2018 trokken deze cijfers de aandacht: alcoholgebruik daalt maar blijft op kop staan, cannabisgebruik blijft in trek, MDMA wordt steeds sterker, .... Lees hier meer over alle highlights uit de factsheets.

Geüpdate dossiers Nieuwe Psychoactieve stoffen en cannabis

Als expertisecentrum is het belangrijk om nieuwe ontwikkelingen en onderzoek goed op te volgen. In onze dossiers brengen we al die kennis samen. De Nieuwe Pschoactieve Stoffen (NPS) veranderen snel. Daarom was een update nodig. Lees hier wat je in het dossier kan verwachten en waarom mensen kiezen om NPS te gebruiken of juist niet. Ook het dossier cannabis kreeg in 2018 een stevige update. Download of bestel hier het dossier.

Een psychofarmacabeleid in het woonzorgcentrum

Als vervolg op de nodenbevraging en het pilootproject 'Psychofarmaca in WZC' in Leiehome in 2017, werd een draaiboek uitgewerkt. Ongeveer acht op tien bewoners in woonzorgcentra bleek langdurig psychofarmaca te gebruiken. Vaak staat het gebruik niet in verhouding tot de klachten. Het doel van een beleid is niet om psychofarmaca te bannen uit woonzorgcentra, wel om correct en verantwoord gebruik aan te moedigen. Het is een sterk preventief middel, het verhoogt de levenskwaliteit, met minder probleemgedrag en dus minder nood aan psychofarmaca tot gevolg. Een duidelijk psychofarmacabeleid helpt om problemen te voorkomen en biedt een houvast om passend te reageren bij problemen. Lees meer over zo'n beleid.

Naar een drugbeleid voor de festivalganger - Boomtown Fair Festival stelde hun aanpak voor op de NIGHTS 2018

Samen met Modus Vivendi, organiseerde VAD de internationaal gerenommeerde uitgaansconferentie NIGHTS 2018. Deze vierde editie telde 48 sessies en 150 sprekers, gedurende 3 dagen en nachten. Een van de sessies had als onderwerp 'een drugbeleid op festivals'. Hoe festivalorganisatoren om moeten gaan met druggebruik op hun evenement, is een onderwerp waar veel discussie over is. Organisatoren, academici en politie hebben er allemaal een erg verschillende visie over. Ze hebben wel allemaal een gemeenschappelijk doel voor ogen: de festivalganger een aangename en veilige festivalbeleving bezorgen. Lees hier hoe het Boomtown Fair Festival repressie, preventie en harm reduction combineert.

#drankendrugs, methodieken voor leiding, vrijwilligers en kaderleden in het jeugdwerk

Alcohol en drugs maken deel uit van onze samenleving. Het is dus onvermijdelijk dat jongeren er op een bepaald moment mee in contact komen. In de jeugdbeweging/-vereniging of het jeugdhuis is dat niet anders.
De methodieken uit de map #drankendrugs helpen om vrijwilligers in het jeugdwerk te sensibiliseren, te informeren en hun kennis en vaardigheden te versterken. Zo leren ze verantwoordelijk omgaan met alcohol en andere drugs en worden ze zich bewust van het belang van een alcohol- en drugbeleid. Lees meer over deze map.

GRIP ondersteunt Kinderen van Ouders met een Afhankelijkheidsprobleem online

Kind zijn in een gezin waar een ouder problematisch middelen gebruikt of gokt, is een zware last. Kinderen van Ouders met een AfhankelijkheidsProbleem (KOAP) vormen een kwetsbare groep. Tegelijk zijn ze vaak heel veerkrachtig. De DrugLijn pakt uit met een interactief aanbod dat focust op beschermende factoren en dat KOAP daarin wil ondersteunen.

Praten over alcohol, drugs en gamen in de jeugdhulpverlening

Bier, een jointje, sterkedrank, gamen, … maken allemaal deel uit van de leefwereld van jongeren. Bezorgdheid groeit als het welzijn van de jongere of zijn ontwikkelingskansen hierdoor in het gedrang komen. Als hulpverlener wil je ingrijpen om het middelengebruik of het gamen te doen stoppen, te verminderen of de impact ervan zoveel mogelijk te beperken. Daarom ontwikkelde VAD de inspiratiebox ‘Praten over alcohol, drugs en gamen’. Deze map wil jeugdhulpverleners ondersteunen met concrete gespreksmethodieken waarmee je het begeleidingsproces van jongeren rond alcohol, drugs of gamen vorm kan geven. Lees meer over deze map.

Preventiemateriaal over middelengebruik en verkeer? Deze inventaris geeft het overzicht!

Ben je als professional op zoek naar preventiematerialen over het thema verkeer en middelengebruik (alcohol, drugs en/of psychoactieve medicatie), maar zie je door het bos de bomen niet meer? Er lijkt zoveel te bestaan en tegelijk vind je niet wat je zoekt. Om je een duidelijk overzicht te bieden van de huidige stand van zaken (van zowel VAD-materiaal, als materiaal van andere organisaties), stellen wij je graag deze inventaris voor.

Zorg voor een mooie start! Wat met alcohol vóór, tijdens en na de zwangerschap?

De federale overheidsdienst (FOD) volksgezondheid lanceerde op 22 oktober de campagne ‘Zorg voor een mooie start’. Deze campagne richt zich tot pre- en postnatale hulpverleners, zoals vroedvrouwen, gynaecologen en huisartsen. Met de gids die VAD mee ontwikkelde, krijgen zij handvaten om het gesprek met zwangere vrouwen aan te gaan. Lees meer over de campagne.

Safe 'n Sound anno 2018

In 2018 zet Safe 'n Sound verder in op preventie en veiligheid van uitgaanders door peer support. Om dit te realiseren waren we in 2018 aanwezig op 66 events. In totaal werden 58.423 op maat van de doelgroep ontwikkelde materialen verdeeld. 116 vrijwilligers werden actief als peer ingezet. Om de peers, naast de veldwerkers, op het terrein te ondersteunen, zijn er ook 12 peerverantwoordelijken aan de slag gegaan, nadat ze hiervoor een opleiding hebben gekregen. Lees meer over Safe 'n Sound.

PARTY! over de taal- en landgrens heen

In het eerste kwartaal van 2018 werd de aftrap gegeven voor een nieuw Interreg-project: PARTY. PARTY staat voor “Preventive Action and Risk Reduction towards Young people”. Het project richt zich op preventieve en risicobeperkende acties naar jongeren, dit met een grensoverschrijdend karakter. Vlaamse, Waalse en Noordfranse organisaties ontwikkelen o.a. een methodiek om vrijwilligers online in te zetten. Dit project werkt complementair aan de werking van Safe 'n Sound. Lees meer over dit project.

Tournée Minérale 2018: bijna één Belg op vijf nam deel

Tournée Minérale is ondertussen een welbekend begrip. Ook in 2018 namen heel wat Belgen, één op vijf, de uitdaging aan om een maand lang geen alcohol te drinken. VAD hecht veel belang aan evaluatie. Per jaar wordt er één effectevaluatie uitgevoerd, die we uitbesteden aan een externe onderzoeksgroep. In 2018 was dit dus Tournée Minérale. Daaruit bleek dat 77% van de deelnemers helemaal geen alcohol dronk en slechts 1 op 3 deelnemers zich inschreef op de website. Iets minder dan 2 op 3 geven aan positieve effecten te ervaren. Voor een kwart van de deelnemers is dit het financiële aspect, 15% voelt zich beter in zijn vel en heeft beter geslapen en 13% geeft aan gezonder gegeten te hebben. Lees meer!


Vorming

In 2018 werd extra ingezet op vorming van preventiewerkers in functie van implementatie van nieuwe methodieken in verschillende settings. Het vormingsaanbod naar de A&D-sector, inclusief intergemeentelijke preventiewerkers, DrugLijnmedewerkers en de Logo's, was dan ook heel uitgebreid. We organiseerden 128 vormingsmodules, die varieerden van trainingen of seminaries van een halve dag tot basisvormingen en de tweejarige opleiding alcohol- en drughulpverleners. In het aanbod zitten ook de train de trainingen die deze partners voorbereiden tot het zelf geven van vormingen in de eigen regio of eigen organisatie. We bereikten met dit vormingsaanbod 1.511 medewerkers in de sector. Check ook ons aanbod voor 2019.

Werken aan kwaliteit: de ontwikkeling van een zorgpad alcohol in een algemeen ziekenhuis

Sinds 2014 beschikt az Groeninge in Kortrijk over een projectmedewerker alcohol in het kader van een federaal project. Het doel: de aanpak van alcoholproblemen in het algemeen ziekenhuis optimaliseren. Om zoveel mogelijk projectdoelstellingen te realiseren en om planmatig te werk te gaan, ging de medewerker aan de slag met de methodiek van klinische zorgpaden. In 2016 startte hetzelfde project in UZ Gent en ziekenhuis Oost-Limburg. Ondertussen is het project in acht Belgische ziekenhuizen uitgerold. Lees meer over dit project.

Het VAD-team

De resultaten die VAD in 2018 kon optekenen, zijn te danken aan de inzet van de staf en de vrijwilligers en aan de goede samenwerking met de partners.

Het VAD-team bestaat uit:

Marijs Geirnaert (directeur), Inge Baeten, Joke Claessens, Ellen Coghe, Else De Donder, Jasmien De Doncker, Elke De Groote, Femke Decoster, Tom Defillet, Anne De Jaeghere, Patrick Delaere, Jonathan Deleener, Aurélie De Baets, Ilse De Maeseneire, Nina De Paepe, Astrid De Schutter, Katrien Dewaelheyns, Tom Evenepoel, Gilles Geeraerts, Eline Geukens, Erik Helderweert, Johan Jongbloet, Marie-Claire Lambrechts, Fred Laudens, Kathleen Locus, Koen Mertens, Brenda Meulebroeck, Indrani Muyldermans, David Möbius, Jolien Moernaut, Ellen Nies, Hanna Peeters, Leo Popa, Kaatje Popelier, Johan Rosiers, Annehieke Scheffer, Jochen Schrooten, Lyssa Toyinbo, Joris Van Damme, Els Vandenberghe, Stefan Vandermeulen, Greet Van Holsbeeck, Karen Vanmarcke, Geert Verstuyf, Adelheid Verhaegen, Marc Wauters, Femke Wijgaerts (stafmedewerkers).

Het team van DrugLijnbeantwoorders (vrijwilligers)