Uitgelezen! Beautiful boy

Er werd met spanning naar uitgekeken, maar een Oscarnominatie zat er helaas niet in. Toch kon het Amerikaanse debuut van Felix van Groeningen al meer dan 100.000 bioscoopbezoekers bekoren. Misschien was je een van hen. Zoniet blijft de film een aanrader. Net als de vertaling van het boek ‘Beautiful Boy’ waar de film grotendeels op gebaseerd is. Dat verscheen in november bij Lannoo en kreeg ondertussen al een tweede druk mee. Als smaakmaker hierbij het nawoord uit dat boek dat Tom Evenepoel, coördinator De DrugLijn, op vraag van de uitgeverij schreef.

Van ‘het zal je kind maar zijn…’

Gelukkig is de populariteit van de venijnige drug meth (chrystal meth of methamfetamine) bij ons van een heel andere orde dan in de Verenigde Staten. Maar welke (legale of illegale) drug iemand ook misbruikt, een verslaving is altijd een variatie op hetzelfde thema. De verslaving waar Nic Sheff mee worstelde, was enorm heftig en gelukkig maakt slechts een minderheid van de gebruikers dat mee. Het is dus zeker niet het lot van ieder kind dat drugs gebruikt. Tegelijk is de vraag of en in welke mate iemand met drank en drugs in de problemen komt geen kwestie van kansberekening of statistiek. Elke verslaving is er een te veel en helaas kent iedereen wel iemand die worstelt met een drank-, drugs-, medicijn- of gokprobleem. Alleen al daarom kan wat het gezin Sheff heeft doorgemaakt niemand onberoerd laten.

Nederigheid en ontzag – die woorden omschrijven misschien wel het best wat hun verhaal oproept. Dat ervaren we ook dichter bij huis, in de vele verhalen die De DrugLijn te horen krijgt. Een op de vijf telefoontjes naar onze lijn komt van een ouder. Daarbij komen de telefoontjes van partners, broers en zussen, kinderen en andere familieleden en daarmee is het aantal contacten met gezinsleden van mensen die alcohol of andere drugs misbruiken groter dan het aantal contacten met gebruikers zelf. Dat verbaast misschien niet, maar is wel veelzeggend. Het illustreert dat de impact van een drank- of drugsprobleem altijd veel verder reikt dan de gezondheid of het welzijn van de gebruiker zelf. Ik vergelijk het vaak met een olievlek die – naarmate het probleem escaleert – steeds verder uitdijt en alles en iedereen rondom de gebruiker besmeurt.

Sommige vragen komen keer op keer terug. Niet toevallig zijn dat vragen waar ook de geliefden van Nic vroeg of laat mee worstelden: Hoe kun je zeker weten dat iemand gebruikt? Hoe kun je iemand laten stoppen? Ligt het aan onze opvoeding? Neem ik mijn kind weer in huis? Stop ik mijn kind weer geld toe?Eigenlijk zijn die vragen kreten van ouders of andere gezinsleden die – net zoals de Sheffs – soms jarenlang emotioneel heen en weer geslingerd worden tussen wantrouwen, radeloosheid, angst, verdriet, schuldgevoelens, schuchtere hoop en nog zoveel meer. Ik liet me ooit vertellen dat de impact van een drank- of drugsprobleem op een gezin vergelijkbaar is met de stressniveaus waar burgers in oorlogsgebieden dagelijks aan blootgesteld worden… Het zal je kind maar zijn.

Tot ‘het is altijd iemands kind…’

Het debat over drugs en mensen die drugs nemen, krijgt al snel een emotionele lading. Vaak gaat daarbij de nuance verloren en mondt het uit in forse uitspraken en meningen. Maar hoe ver kom je daarmee als bezorgde ouder, partner, broer of zus? Al die meningen gaan vaak ten koste van luisteren. Gezinsleden weten als geen ander dat er geen eenvoudige oplossingen bestaan en bij De DrugLijn merken we dat gezinsleden vooral behoefte hebben om gehoord en begrepen te worden.

De kans daarop is echter schaars. Een drugsprobleem in je gezin is nu eenmaal geen onderwerp waarover je zomaar in de supermarkt of met de buren praat. Het wordt meestal in stilte en verborgenheid ondergaan. De schaamte, de onnodige schuldgevoelens maar ook het stigma dat op mensen die drugs gebruiken en hun gezinsleden rust, helpen wat dat betreft niet echt. Het gevolg is dat de relationele schade die drank en drugs aanrichten steevast onderbelicht blijft. Beautiful boy is zo waardevol omdat het dat stille lijden, die hidden harm, een gezicht geeft. Wat het boek ook zo sterk maakt, is dat het zelden oordeelt. Hoezeer het gedrag van een verslaafde ook is af te keuren, het is zo belangrijk om met respect te blijven praten over de persoon én de gezinsleden die achter de verslaafde schuilgaan. Het is tenslotte altijd iemands kind.

En vooral ‘het is en blijft je kind’

Er zijn zoveel dingen die David Sheff als vader bewonderenswaardig goed heeft aangepakt: zich degelijk informeren, inzicht krijgen in wat verslaafd gedrag is, blijven praten, aandacht besteden aan de andere kinderen in het gezin en vooral ook telkens hulp zoeken.

Met al het afkicken en toch weer terugvallen is dit boek ook het relaas van een zoektocht in de hulpverlening. Dat landschap ziet er in de Verenigde Staten uiteraard anders uit dan bij ons en ook visies op hulpverlening verschillen. Maar ook hier is het vaak een zoektocht op onbekend terrein. Het goede nieuws is dat er in elk geval een gamma aan mogelijkheden is, zowel voor gebruikers als voor hun gezinsleden. Als De DrugLijn helpen we iedereen graag op weg met adressen en informatie over de werking van diverse hulpverleningsinstanties. Want ook al maakt het boek duidelijk dat wonderen niet bestaan en ook al lokt de hulpverlening soms frustraties uit of zijn er lange wachtlijsten, het blijft de moeite waard om er – beter vroeg dan laat – een beroep op te doen.

Dat ouders contact opnemen met De DrugLijn en telkens weer nieuwe hulpverleners zoeken, toont aan welke bergen ze verzetten voor het welzijn van hun kind. De band tussen ouder en kind is dan ook uniek en ouders tonen vaak behoorlijk wat incasseringsvermogen en veerkracht.
Helaas dreigen veel ouders zelf ten onder te gaan wanneer de problemen aanhouden. Aandacht voor zichzelf, afstand nemen en tijd maken voor de partner en de rest van het gezin wordt dan des te belangrijker. Dat betekent niet dat je opgeeft of egoïstisch bent; het is een voorwaarde om zelf het hoofd boven water te houden. Het is dan ook verstandig om als ouder hulp te zoeken, net zoals David Sheff. Zelfzorg stelt je in staat om ook op lange termijn iets te blijven betekenen voor je kind. Het helpt ook om het beeld van je kind niet te beperken tot dat van de ‘gebruiker’, het ‘probleemkind’ of de ‘verslaafde’, maar het te blijven zien als het mooie kind dat het ooit was en in de kern altijd blijft.

Geïnteresseerd? Ontleen het boek in onze bibliotheek!

David Sheff (2018). Beautiful boy. Lannoo: Tielt.

Tom Evenepoel
Coördinator De DrugLijn