Alcohol- en drugpreventie in het hoger onderwijs

Psychoactieve middelen, zoals alcohol, zijn populair bij studenten. De meeste van hen gaan hier verantwoord mee om. Toch is er ook veel risicovol gebruik. De gevolgen door misbruik van deze middelen zijn dan ook geen uitzondering. Denk bijvoorbeeld aan overlast, gezondheidsklachten en studieduurvertraging.

Risicovol middelengebruik speelt zich vooral af buiten de onderwijscontext, bij het uitgaan, in de jeugdbeweging, na het sporten, … Toch spelen ook hogeronderwijsinstellingen een cruciale rol in de preventie
en aanpak van problemen door psychoactieve middelen bij studenten.

Wist je dat het aandeel ‘studieduurvertraging door alcohol’ op 20% geschat wordt? Dit brengt een aanzienlijke financiële en menselijke kost met zich mee voor studenten, onderwijsinstellingen en de maatschappij.

Handvatten voor het leven

Voor de meeste eerstejaarsstudenten zijn alcohol en eventueel andere drugs niet nieuw. Maar de studententijd gaat gepaard met meer zelfstandigheid, meer (werk)druk, andere verantwoordelijkheden op professioneel en persoonlijk vlak, ... Dat zorgt voor nieuwe uitdagingen om verantwoord te blijven omgaan met middelen. Studenten hierbij ondersteunen is essentieel om hen klaar te stomen voor hun verdere (professionele) leven.

Beïnvloeden van de norm

In onze maatschappij lijkt alcohol overal bij te horen en lijken studenten onlosmakelijk verbonden met alcoholgebruik. Dit mag niet vanzelfsprekend zijn. Als katalysator van de kennismaatschappij kan je als hogeronderwijsinstelling wegen op dergelijke maatschappelijke normen, onder andere door het alcohol- en drugbeleid naar studenten (en personeel). Zo een beleid versterkt bovendien de internationalisering en diversiteit in het hoger onderwijs door drempels te verlagen voor studenten uit andere culturen waarin alcoholgebruik minder gangbaar is.

Doordachte aanpak bij problemen

Problemen door alcohol of andere drugs kunnen een grote impact hebben op het welzijn van studenten en op hogeronderwijsinstellingen. Hoe een onderwijsinstelling daarop reageert is erg bepalend voor het verdere verloop en de gevolgen ervan. Daarom is het belangrijk hier proactief over na te denken. Zo kan je als onderwijsinstelling in probleemsituaties meer doordacht en consistent reageren. Dat biedt houvast aan personeel en voorkomt of beperkt imagoschade of problemen met aansprakelijkheid.

Een duurzame en effectieve aanpak

Duurzame en (kosten)effectieve preventie van problemen ten gevolge middelengebruik, gamen of gokken gaat verder dan losse, eenmalige acties, zoals het ophangen van posters, het posten van berichten op sociale media, het organiseren van infosessies, …

In dit filmpje ontdek je uit welke onderdelen effectieve middelenpreventie bestaat:

De voordelen van een middelenbeleid nog eens op een rijtje:

  • Zorgt voor een duurzame en gedragen benadering van middelengebruik door studenten.
  • Helpt doordacht en consequent reageren op middelengerelateerde problemen.
  • Biedt houvast aan betrokken medewerkers.
  • Zorgt voor uniformiteit tussen verschillende beleidsdomeinen, (preventie)acties, …
  • Toont betrokkenheid en engagement van de onderwijsinstelling voor studentenwelzijn.
  • Helpt de maatschappelijke norm rond middelengebruik corrigeren.

De ontwikkeling van een middelenbeleid gebeurt op maat van jouw onderwijsinstelling, in een tempo dat voor jullie haalbaar is. Elke stap die je als instelling zet in het vormgeven en implementeren van de verschillende onderdelen van een middelenbeleid, draagt bij aan het uitbouwen van een duurzame en effectieve aanpak van problemen ten gevolge van middelengebruik, gamen of gokken. Het beleid werkt enerzijds preventief om deze problemen te voorkomen en geeft je anderzijds richtlijnen om problemen aan te pakken wanneer ze zich toch stellen.

Aan de slag

Wil je hier concreet mee aan de slag in jouw onderwijsinstelling, maar weet je niet hoe hieraan te beginnen? Dan is deze infofiche een goed vertrekpunt. Dit is een printklare versie van bovenstaande info, aangevuld met een overzicht van de eerste concrete stappen die je kan zetten binnen jouw onderwijsinstelling.

Voor de ontwikkeling en implementatie van jullie middelenbeleid zelf kan je terugvallen op een PowerPoint, een leidraad met voorbeelden en een sjabloon die speciaal voor het hoger onderwijs werden ontwikkeld.

Daarbij sta je er niet alleen voor. Je kan je onderwijsinstelling laten coachen door een preventiewerker tabak, alcohol en andere drugs uit jouw regio. Zo een preventiewerker werkt als een neutrale procesbegeleider en levert expertise over het thema. Doorheen het proces kan een preventiewerker ook inleidende of verdiepende vormingen geven. Zoek de preventiewerker uit jouw regio op in onze doorverwijsgids, en contacteer hem of haar met je vraag.

Joris Van Damme
Hoger onderwijs, cannabis